دکتر غفاری: آزادی مسئولانه جوهر هویت‌بخش به مفهوم آزادی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است
به گزارش مرکز رسانه پژوهشکده شورای نگهبان، غفاری با اشاره به ریشه‌های زبانی واژه آزادی در زبان‌های فارسی، لاتین و انگلیسی، و نیز تنوع برداشت‌ها در مکاتب مختلف، تأکید کرد که آزادی یک مفهوم واحد نیست، بلکه ساختاری سه‌مولفه‌ای دارد: اینکه چه کسی آزاد است، از چه چیزی آزاد می‌شود، و برای چه هدفی آزادی دارد.
غفاری با بیان اینکه بر اساس این سه مولفه، می‌توان آزادی را چنین تعریف کرد: «آزادی فرد یا افرادی از قید فرد یا افراد دیگر برای انجام دادن کار یا رفتاری خواسته‌شده»، افزود: «آزادی در وجوه فلسفی به معنای اختیار در برابر جبر، در وجه سیاسی به معنای حقوق مدنی، اجتماعی و سیاسی در برابر قدرت حاکم، و در وجه حقوقی به عنوان یکی از حقوق اساسی افراد شناخته می‌شود.»
وی با تأکید بر اینکه در هیچ نظام حقوقی یا مکتب فکری آزادی مطلق به رسمیت شناخته نشده، گفت: «آزادی بدون حد و مرز در نهایت به نفی خود آزادی منجر می‌شود، به همین دلیل محدودیت‌هایی نظیر آزادی دیگران، امنیت عمومی و عدالت اجتماعی، در همه نظام‌های حقوقی لحاظ شده‌اند.»
او در ادامه به نگاه ویژه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به آزادی اشاره کرد و اظهار داشت: «جمهوری اسلامی ایران، که بر پایه اسلامیت و جمهوریت بنا شده، نگاهی ریشه‌دار و مبتنی بر مبانی دینی به آزادی دارد. آزادی یکی از محورهای اصلی انقلاب اسلامی بود و در کنار استقلال و جمهوری اسلامی، در شعارهای مردم دیده می‌شود.»
غفاری با تمایز بین دو نوع آزادی «واکنشی» و «کنشی»، گفت: «آزادی از، یا آزادی واکنشی، در قانون اساسی ایران در اشکالی چون رهایی از استعمار و استبداد، وابستگی، نظام طاغوت، تبعیض ناروا و فقر جلوه‌گر شده است.»
وی افزود: «در مقابل، آزادی برای یا آزادی کنشی، ناظر به هدف‌داری آزادی است؛ یعنی انسان برای تحقق هدفی از آزادی برخوردار است. این معنا نیز در اصول قانون اساسی جلوه دارد؛ از جمله تشکیل حکومت اسلامی مبتنی بر اراده مردم، مشارکت فعال در اداره کشور، مقابله با تمرکز ثروت و بازیابی هویت اصیل انسانی، به‌ویژه در حوزه زنان.»
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی همچنین با اشاره به مفاهیم «آزادی‌های منفی» و «آزادی‌های مثبت» در ادبیات حقوق عمومی افزود: «آزادی منفی شامل آزادی‌هایی مانند آزادی عقیده، بیان و تشکل سیاسی است که در چهارچوب قانون، بدون دخالت دیگران اعمال می‌شود. آزادی مثبت یا ایجابی نیز مستلزم دخالت دولت در تحقق حقوقی نظیر آموزش، تأمین اجتماعی، انتخاب شغل و بهداشت است.»
وی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: «آزادی مسئولانه حلقه وصل این مفاهیم پراکنده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. همان‌گونه که در اصل دوم قانون اساسی نیز به کرامت و آزادی همراه با مسئولیت در برابر خداوند اشاره شده، این اصل بنیادین به‌روشنی نشان می‌دهد که آزادی بدون پذیرش مسئولیت قابل تحقق نیست. حق و تکلیف در حقوق اسلامی رابطه‌ای دو سویه دارند؛ هر جا حقی هست، تکلیفی نیز متصور است.»
غفاری در پایان از پژوهشکده شورای نگهبان و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم بابت برگزاری این نشست و فراهم‌کردن فضای تبادل اندیشه تشکر کرد.
این پیش‌نشست به همت پژوهشکده شورای نگهبان و با همکاری رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم برگزار شد. اختتامیه همایش بین‌المللی «حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای» در آذرماه ۱۴۰۴ در تهران برگزار خواهد شد.