دوره تخصصی مدرسه حقوق بشر اسلامی برگزار شد

به گزارش مرکز رسانه پژوهشکده شورای نگهبان، در راستاي سیاست‌های پژوهشكده شوراي نگهبان مبني بر آشنايي هرچه بيشتر دانشجویان و اساتید حقوق و رشته‌های مرتبط با آثار پژوهشکده و به‌منظور آشنایی عمیق‌تر با پروژه «تحلیل مبانی حقوقی نظام جمهوری اسلامی ایران»، دوره تخصصی مدرسه حقوق بشر اسلامی در روزهای 24 و  25 مرداد ماه 1403 در این پژوهشکده برگزار شد.

بر اساس این گزارش، آیت‌الله کعبی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری، در سخنرانی افتتاحیه این دوره تخصصی مشکل فعلی حقوق بشر را مناسبات ظالمانه حاکم بر روابط جهانی دانست و افزود: الان کسانی مدیریت جهان را به دست گرفته‌اند که در گام اول، حق بشر را به سادگی در چارچوب‌های حقوقی تضییع می‌کنند و در گام دوم، این تضییع حقوق بشر را توجیه می‌کنند.

آیت الله کعبی در ادامه به تشریح روند تاریخی صدور اعلامیه حقوق بشر اسلامی پرداخت و برخی مزیت‌های این اعلامیه را تبیین کرد.

این دوره تخصصی پس از مراسم افتتاحیه، با سخنرانی دکتر کدخدامرادی، پژوهشگر پژوهشکده شورای نگهبان و با موضوع حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ادامه یافت. وی در این سخنرانی به تبیین جایگاه کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخت.

«چالش‌های نهاد تابعیت در نظام حقوق اساسی ایران؛ رهیافت اسلامی و حقوقی» نیز عنوان سخنرانی وحید حیدری، پژوهشگر پژوهشکده شورای نگهبان بود که دومین مبحث روز اول مدرسه حقوق بشر اسلامی را ارائه کرد. وی در این سخنرانی برداشت‌های مختلف از مفهوم تابعیت در نگاه اسلامی را تبیین کرد و به بیان تفاوت‌های آن با سایر نظام‌های حقوقی پرداخت و در ادامه سخنان حیدری، دکتر سیده لطیفه حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) مطالب ارائه شده را بررسی و تحلیل کرد.

حسینی تابعیت را دارای ماهیت و خصیصه سیاسی دانست و افزود: وقتی می‌گوییم تابعیت ماهیت سیاسی دارد معنایش این است که از حاکمیت و اقتدار دولت ناشی می‌شود و دولت است که تصمیم می‌گیرد چه کسی تابعیت او را دارد یا ندارد و به همین دلیل است که اعطای تابعیت از یک نظام سیاسی به نظام دیگر متفاوت است.

دومین روز مدرسه حقوق بشر اسلامی با سخنرانی دکتر مهدی رجائی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم درباره موضوع «وضعیت حقوق زن در سنجه فقه شیعی، حقوق اساسی ایران و حقوق بشر» آغاز شد. رجایی در سخنان خود ضمن اشاره به وضعیت حقوق زن در دوران قبل از ظهور اسلام، به تبیین وضعیت حقوق زن از نگاه فقه شیعه و نیز حقوق اساسی ایران پرداخت و آن را با وضعیت حقوق زن در جامعه غربی مقایسه کرد.

بررسی و تحلیل مباحث مطرح شده توسط دکتر رجایی توسط دکتر فریبا علاسوندی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده صورت گرفت. وی ضمن تشریح و آسیب‌شناسی نگاه جریان‌های برابری‌خواه غربی به جایگاه زن، امتیازات نگاه اسلام به جایگاه زن را برشمرد و در ادامه خانواده را منشأ تمدن اسلامی دانست و افزود مباحث در حوزه زنان باید به این سمت برود که آیا موافقیم که خانواده، هسته تمدنی ما بماند یا موافق نیستیم.

دومین سخنران روز دوم مدرسه حقوق بشر اسلامی دکتر محمدرضا فارسیان، مدرس دانشگاه بود که به تحلیل وضعیت حق بر اعتراض در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر ظرفیت‌های اصل 27 پرداخت.

وی ضمن تبیین ماهیت فقهی اعتراض به حاکمیت، با اشاره به جایگاه اعتراضات در قانون اساسی مشروطیت، به مقایسه آن با جایگاه اعتراضات در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخت و در ادامه دکتر اکبر طلابکی، ضمن بررسی و تحلیل سخنان دکتر فارسیان، به تبیین اصل 27 قانون اساسی پرداخت و اجتماعات و راهپیمایی‌های ذکر شده در این اصل را از مصادیق آزادی بیان دانست.

دکتر طلابکی ضمن تبیین تفاوت راهپیمایی‌ها و اجتماعات، گفت البته نباید این تلقی به وجود بیاید که معنای این موارد محدود به اعتراض است.

«تحلیل حق دسترسی به وکیل در پرتو آسیب‌شناسی نهاد وکالت در نظام حقوقی ایران» موضوعی بود که سخنرانی بعدی این دوره تخصصی به آن اختصاص داشت. این موضوع توسط دکتر محمدرضا حمیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز مطرح شد. وی که به صورت برخط در این دوره سخنرانی می کرد، ضمن تبیین پیشینه تاریخی نهاد وکالت، گفت: این نهاد قبل از اسلام در جوامع وجود داشته است و اسلام نیز آن را را به عنوان ابزاری که در اختیار افراد هست تایید کرده است.

دکتر حمیدی در ادامه به تبیین ویژگی‌های نهاد وکالت در دوران مدرن اشاره کرد و آن را با ویژگی‌های این نهاد در نگاه فقه مقایسه کرد. در ادامه سخنان دکتر حمیدی، دکترعلیرضا شمشیری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، ضمن تحلیل مباحث مطرح شده، به آسیب‌شناسی شرایط فعلی نهاد وکالت در کشور پرداخت.

دکتر شمشیری گفت ارزشی که ما برای نهاد وکالت متصور شده‌ایم فقط حق‌الوکاله بوده و هیچگاه ارزش و اعتبار حق و عدالت نبوده است. ما هیچگاه به وکیل، شأن اجتماعی نداده‌ایم تا بتواند بال دوم عدالت باشد و به قاضی در احقاق حق کمک کند.

وی در ادامه عدم حمایت اولیه از وکلا برای تامین هزینه‌ها در آغاز کار و نیز تعداد بالای فارغ‌التحصیلان رشته حقوق را از آسیب‌هایی دانست که لازم است برای آنها چاره‌اندیشی شود.

آخرین سخنران مدرسه حقوق بشر اسلامی، دکتر امیر کشتگر، عضو هیئت علمی پژوهشکده شورای نگهبان بود که سخنرانی‌اش به موضوع «حق برآموزش؛ مبانی فقهی، الزامات اساسی» اختصاص داشت.

دکتر کشتگر در ابتدای سخنان خود با اشاره به مباحث مطرح شده در جلسات گذشته این دوره تخصصی گفت به نظر می‌رسد قبل از تبیین حقوق بشر اسلامی باید به تبیین ضرورت وجود حقوق بشر اسلامی بپردازیم تا مشخص شود که آیا مطرح کردن حقوق بشر اسلامی یک لجاجت سیاسی با غرب و در مواجهه با اعلامیه جهانی حقوق بشر است و یا اینکه بر اساس ضرورت‌هایی است که در تاریخ معاصر، مخصوصا بعد از حدوث انقلاب اسلامی ایجاد شده است.

وی در ادامه حقوق بشر مدرن را از مظاهر تمدنی غرب دانست و گفت به نظر می‌رسد اینکه الان در شرایطی هستیم که هر 15 دقیقه یک کودک فلسطینی جان خود را از دست می‌دهد از اقتضائات حقوق بشر مدرن است که با بنیاد‌های تمدن غربی همخوانی دارد .  

دکتر کشتگر در ادامه حق آموزش را از جمله حقوق توانمندساز انسان‌ها برشمرد و به تبیین جایگاه این حق در حقوق بشر اسلامی پرداخت و سپس دکتر حسین جوان‌آراسته، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه که به صورت برخط در این دوره سخنرانی می کرد به تحلیل مباحث مطرح شده درباره حق آموزش پرداخت و با تاکید بر اینکه در کنار حق آموزش حتما باید موضوع حق پرورش نیز مطرح شود این حقوق را در نگاه حقوق بشر عرفی، زیرمجموعه حقوق فرهنگی برشمرد و افزود: اما در حقوق بشر اسلامی وقتی به این موضوع نگاه می‌کنیم وارد حیطه‌هایی می‌شویم و چه‌بسا ظرافت‌هایی را می‌بینیم که در حقوق بشر غربی اصلا وجود ندارد زیرا آنها را جزو حقوق اخلاقی می‌داند و به دلیل اینکه نمی‌تواند ضمانت اجرایی دولتی برای آنها در نظر بگیرد سراغ‌شان نرفته است، اما شما این محدودیت را در حقوق بشر اسلامی ندارید و مثلا حق هدایت را در حقوق بشر اسلامی داریم که به نظر من بعد از حق حیات، هیچ حقی به اندازه آن از اهمیت و حساسیت و فوق العادگی برخوردار نیست.