بررسی تطبیقی کنش حمایتگرایی بینالمللی جمهوری اسلامی در نسبت با دکترین نوظهور «مسئولیت حمایت»
به گزارش مرکزرسانه پژوهشکده شورای نگهبان، هفدهمین جلسه از سلسله جلسات کرسیهای نظریهپردازی نقد و مناظره، به کرسی ترویجی با موضوع «خوانشی حقوق بشری از کنش حمایتگرانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر نظریه مسئولیت حمایت» اختصاص داشت که در ابتدای آن، دکتر امیر کشتگر، مدرس دانشگاه و پژوهشگر پژوهشکده شورای نگهبان و ارائهکننده بحث، حمایتگرایی بین المللی جمهوری اسلامی ایران را از پرتکرارترین مضامین در قانون اساسی دانست که پیوسته کانون مناقشات و مباحثات صاحبنظران حقوقی، سیاسی و فقهی بوده است.
کشتگر در ادامه با اشاره به اینکه تاکنون به لحاظ رسانهای از این هنجارگذاری مبتنی بر عدالتخواهی که دارای جنبه های فطری و انسانی است تصویری اخلاقی و جامع ارائه نشده است و این مسئله خود اسباب سوء برداشتهای فراوانی گشته است افزود: در این راستا در یک بررسی تطبیقی، حمایتگرایی بینالمللی جمهوری اسلامی در نسبت با دکترین نوظهور «مسئولیت حمایت» بررسی و تقارن و تناسب نسبی این دو موضوع تبیین شده است و این مهم از رهگذر تناسبسنجی در ساحتهای «مفهوم»، «مبنا» و راهبرد» صورت پذیرفته است.
در ادامه دکتر سیده لطیفه حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا که به عنوان ناقد در این نشست حضور داشت، عنوان نشست را دارای ابهام دانست و افزود:شایسته بود عنوان گویاتری برای نشست در نظر گرفته میشد.
حسینی در ادامه با اشاره به اینکه این مبنای حقوقی جدید را نباید صرفاً از منظر مثبت نگریست افزود نسبت به این مبنا دیدگاههای منفی نیز وجود دارد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا در خاتمه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را فی حد ذاته دارای وجاهت کافی دانست و اضافه کرد ضرورتی ندارد آن را در تطبیق با هنجارهای حقوق بشری تعریف نمود.
ناقد دیگر این نشست، دکتر محمدرضا اصغری شورستانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات بود که با تاکید بر این نکته که امروز نظریه حقوق به مثابه جنگ افزار مطرح است ورود به مطالعه تطبیقی را نیازمند مراقبت دانست.
اصغری شورستانی افزود نیازی نیست در پارادایم حقوق بشری غربی سیر کنیم و ادبیات دینی خودمان در این عرصه کافی است.
در ادامه نشست کشتگر، ارائه کننده موضوع در پاسخ به سخن ناقدان ضمن تشکر از دقت داوران و تایید برخی از نقدها، تدقیق در اجزاء، ارکان و عناصر دکترین مسئولیت حمایت را از باب توجه به امکانهایی دانست که برای استخدام این مبنا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران فراهم می کند و افزود: توجه به این امکان به معنای نادیده گرفتن دیدگاههای منفی ناظر به آن نیست؛ چنانکه داوران محترم، خود در تالیفاتشان به این امکان توجه داشته و توجه دادهاند.
کشتگر همچنین سوء استفاده از این دکترین توسط دولتهای غربی را نه دلیل رد آن که اتفاقا دلیل وجوب مشارکت جمهوری اسلامی ایران در تکامل این مبنا برشمرد و اضافه کرد: امروزه نه مسئولیت حمایت که کلیت حقوق بین الملل توسط کارگزاران مستبد به مثابه جنگ افزار در نظر گرفته شده و تلاش دارند با تمسک به آن هژمونی خود را تقویت نمایند.
این پژوهشگر پژوهشکده شورای نگهبان افزود: رویکرد ما در مواجهه با این نظریه، رویکرد استحاله در حقوق بشر غربی نیست، زیرا نه حقوق بشر غربی از نشاط سابق برخوردار است که مرعوب آن باشیم -کمااینکه مکاتب پست مدرن از مرگ حقوق بشر سخن میرانند- و نه ما در ضعف سابق به سر میبریم. انقلاب اسلامی انفتاحی را در ساحت معرفت پدید آورده که میتوانیم با بهرهگیری از مبانی معرفتی مرتبط با آن، با رویکردی فعال به استخدام و تکامل هنجارهای متناسب بپردازیم.
گفتنی است گزارش تفصیلی این نشست علمی توسط پژوهشکده شورای نگهبان منتشر خواهد شد.