آرمانِ نمایان حکومت اسلامی در سیره امام کاظم (علیه السلام)

امام موسی کاظم (علیه السلام) در 20 ذی الحجه سال 128 هجری قمری در یکی از روستا‌های بین مکه و مدینه به نام «اَبواء» متولد شدند و با شهادت امام صادق (علیه السلام) در سال 148، تا پایان عمر شریف خود، به مدت 35 سال امامت شیعیان را بر عهده داشتند. آن حضرت در 25 رجب سال 183 توسط زندان بان شقی بغداد، سندی بن شاهک به شهادت رسیدند.بررسی سیره امام هفتم (علیه السلام) به خوبی نمایانگر جهاد مستمر آن حضرت در دو جبهه همگون است که روایت هر کدام بدون دیگری، تصویری ناقص و ناتمام را از زندگانی امام کاظم (علیه السلام) به نمایش می‌ گذارد. جبهه نخست، جهاد علمی ایشان است که از راه های مختلفی همچون تربیت شاگردان، تبیین اصول و فروع دین، رفع شبهات و به طور کلی بازگفت و تبیین مکتب فکری اسلام صورت می گرفت. جبهه دوم نیز مبارزات سیاسی و تلاش های آن حضرت برای آگاهی بخشی مردم نسبت به بطلان و نامشروعیت حکومت و خلافت خلفای جور عباسی و انحصار امامت و حکومت در عترت پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله) بود که از طرق پیدا و پنهان و با زیرکی درخور تحسین، انجام می پذیرفت.در میان سخنان موجود از امام کاظم (علیه السلام) با دسته ای از احادیث مواجه می شویم که ایشان در مواقع متعددی در مواجهه با خلفای وقت، به نَسب مستقیم و مبارک خود به پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله) تصریح یا اشاره می کنند که در نگاه اول صرفاً در راستای تأکید بر مقام معنوی و تبار مقدس آن سلاله رسول خاتم (صلی الله علیه و آله) تفسیر می شود، حال آنکه، تدقیق در این امر حقیقت پنهان دیگری را به دست می دهد. در روایتی تاریخی آمده است که روزي هارون الرشيد، وجود مقدس موسي بن جعفر (عليهما السلام) را به حضور طلبيد وگفت: من نمي دانم چرا شما خود را به پیامبر (صلي الله عليه و آله) از ما سزاوارتر مي دانيد؛ بلكه خود را وارث او مي شماريد با اينكه چون وی از دنيا رفت جدّ ما، عباس، عموي او، در حال حيات بود. آيا با بودن عمو ارث به عموزاده كه علي (عليه السّلام) باشد مي رسد تا از او اين مقام ارجمند به شما انتقال پيدا نمايد؟ حضرت ابتدائاً تقاضا كردند كه صلاح است خليفه در اين موضوع بحثي ننمايد اما هارون قانع نگرديد و عرضه داشت بايد حتماً برتري خود را نسبت به پيامبر (صلي الله عليه و آله) از ما ثابت نمایيد. حضرت فرمودند: اكنون كه چنين است من به دو جهت، اولويت خود را نسبت به پيغمبر خاتم (صلي الله عليه و آله) از شما ثابت مي كنم. اول اينكه؛ رسول خدا (صلي الله عليه و آله) كه از دنيا رفت، دخترش حضرت زهرا (عليها السّلام) در قيد حيات بود و مقام فرزند (چه دختر باشد و چه پسر) از عمو مقدم مي باشد، زيرا فرزند در طبقه اول ارث قرار گرفته و عمو در طبقه سوم، پس ما كه از طرف مادر منسوب به پيامبر (صلي الله عليه و آله) مي باشيم، مقدم بر شما هستيم كه از طرف عمو نسبت داريد. دوم اينكه؛ از خليفه سؤال مي كنم، اگر پیامبر (صلي الله عليه و آله) زنده شود و از تو دختر بخواهد آيا دخترت را به او تزويج در می آوری؟ هارون گفت: صد البته، و به اين وصلت افتخار هم مي كنم. حضرت (عليه السّلام) فرمودند: اما اگر پيامبر (صلي الله عليه و آله) از من دختر بخواهد من به او دختر نخواهم داد و البته خود آن حضرت هم هرگز تقاضاي وصلت با دختر مرا نمي نمايد، زيرا اولاد من، همان اولاد پيامبر (صلي الله عليه و آله) هستند و ازدواج با نوه شرعاً حرام و ممنوع است، پس بنابراين ما بدين دو جهت منتسب به پيامبر (صلي الله عليه و آله) هستيم و نوبت به شما نمي رسد. هارون چون چنين ديد، سر به زير انداخت و ساكت شد.[1] در يكي از اين مباحثات عمومی دیگر، هارون از حضرت کاظم (علیه السلام) مي‌پرسد؛ چرا شما خود را فرزند پيامبر (صلی الله علیه و آله) قلمداد مي‌ كنيد در حالي كه شما فرزند دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستيد و فرزند دختر را نمي توان در شمار فرزندان به حساب آورد. حضرت از هارون مي‌خواهد كه او را از جواب معذور دارد. هارون نمي پذيرد. حضرت آيات 84 و 85 سوره انعام را تلاوت مي‌كنند که خداوند می فرماید: «وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى ...». حضرت تصریح می کنند که در اين آيه عيسي در شمار فرزندان نوح (علیه السلام) آمده است با اينكه براي عيسي پدري نبوده است و فقط از ناحيه ي مادرش مريم به نوح نسبت دارد ما نيز از جهت مادرمان فاطمه (سلام الله علیها)، فرزندان پيامبر (صلی الله علیه و آله) هستيم.[2]