فصل اول- کلیات

ماده ۱- وظائف و اختیاراتی که به موجب اصل ۹۱ الی ۹۹ و دیگر اصول قانون اساسی و سایر قوانین بر عهده شورای نگهبان قرار دارد به ترتیب مذکور در این آیین‌نامه اجرا می‌شود.

ماده ۲- کلیه آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به وظائف و اختیارات شورا در حدود قوانین به تصویب شورای نگهبان می‌رسد.

ماده ۳- شورای نگهبان دارای سازمان اداری می‌باشد که وظائف و اختیارات و نمودار تشکیلاتی آن با پیشنهاد دبیر شورا به تصویب شورای نگهبان می‌رسد. در مورد اصلاحات و تغییرات نیز به همین ترتیب عمل می‌شود.

فصل دوم- اعضاء شورای نگهبان

ماده ۴- دوره شورای نگهبان شش‌ساله از مبدأ ۲۶/ ۴/ ۱۳۵۹ و دوره‌های عضویت شش ساله اعضاء با توجه به اصل ۹۲ به ترتیب ۲۶/ ۴/ ۱۳۵۹ و ۲۶/ ۴/ ۱۳۶۲ می‌باشد.

ماده ۵- هرگاه در اثناء دوره‌ای عضوی فوت نماید یا استعفاء دهد و یا عزل شود عضویت جانشین وی فقط برای بقیه مدت خواهد بود.

ماده ۶- دبیر شورا ۴۰ روز قبل از پایان مدت عضویت اعضائی که عضویتشان در شرف انقضاء است طی نامه‌ای مراتب را در مورد فقهاء به مقام معظم رهبری و در مورد حقوقدانان به رییس قوه قضاییه اعلام می‌نماید.

ماده ۷- استعفای اعضای شورا باید کتباً به دبیر شورا اعلام شود. دبیر شورا استعفانامه را در اولین جلسه شورا قرائت می‌کند، چنانچه ظرف مدت یک هفته از تاریخ قرائت، استعفاء مسترد نشد، استعفانامه عضو فقیه به مقام معظم رهبری و استعفانامه عضو حقوقدان به رؤسای قوه قضاییه و قوه مقننه اعلام می‌گردد.

ماده ۸- گزارش فعالیت هر یک از اعضاء و چگونگی شرکت آن‌ها در این فعالیت‌ها از لحاظ غیبت، تأخیر و تعطیل در جلسات اصلی شورا و مجلس و نیز کمیسیون‌های آن در پایان هر دوره پس از اطلاع اعضای شورا حسب مورد به استحضار مقام معظم رهبری و رییس قوه قضاییه می‌رسد. هر شش ماه یکبار نیز گزارش فعالیت اعضاء و غیبت و تأخیر ورود و تعجیل در خروج آنان در جلسه شورای نگهبان مطرح می‌شود.

فصل سوم- جلسات و وظائف شورای نگهبان

ماده ۹- شورا دارای جلسات عادی و فوق‌العاده خواهد بود.

ماده ۱۰- جلسات عادی شورا هفته‌ای ۲ روز (روزهای چهارشنبه صبح و بعدازظهر و پنج‌شنبه صبح) تشکیل می‌شود.

ماده ۱۱- به هنگام رسیدگی به انتخابات و لایحه بودجه و موارد مشابه علاوه بر روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه تعداد جلسات لازم توسط دبیر با توافق اعضاء شورا تعیین می‌شود.

ماده ۱۲- جلسات فوق‌العاده بر حسب ضرورت بنا به تشخیص و تصمیم دبیر شورا و یا تقاضای سه نفر از اعضاء تشکیل خواهد شد.

ماده ۱۳- جلسات شورای نگهبان با حضور ۷ نفر از اعضاء رسمی‌ است ولی أخذ آراء جز در موارد ضروری و یا حصول رأی لازم با حضور حداقل ۹ نفر خواهد بود.

ماده ۱۴- جلسات فقهاء با حضور چهار نفر رسمی ‌است ولی أخذ رأی جز در موارد ضروری و یا حصول رأی لازم با حضور حداقل ۵ نفر خواهد بود.

ماده ۱۵- جلسات شورای نگهبان برای تفسیر قانون اساسی با حضور حداقل ۹ نفر از اعضاء رسمیت می‌یابد ولی أخذ رأی جز در صورت حصول رأی لازم با حضور بقیه اعضاء خواهد بود.

ماده ۱۶- جلسه با تلاوت آیاتی از قرآن مجید آغاز خواهد شد و حداکثر ۱۰ دقیقه اعضاء می‌توانند نسبت به مسائل مهم روز قبل از دستور جلسه اظهارنظر نمایند.

ماده ۱۷- در مورد طرح‌ها و لوایح فوری، اعضاء شورای نگهبان پس از تصویب مجلس شورای اسلامی از مجلس خارج و بعد از مشورت، ظرف مدت ۲۴ ساعت نظر خود را اظهار نمایند.

تبصره- در موارد فوری جلسه شورا تا رسیدن به نظریه قابل اعلام ادامه می‌یابد و اعضاء نمی‌توانند جلسه را ترک گویند.

ماده ۱۸- تفسیر اصول قانون اساسی با ارجاع مقام معظم رهبری و یا با درخواست رییس‌جمهور، رییس مجلس شورای اسلامی ‌و رییس قوه قضاییه و یا یکی از اعضای شورای نگهبان صورت می‌گیرد.[۱]

ماده ۱۹- اعلام مغایرت قوانین و مقررات یا موادی از آن‌ها با شرع با توجه به اصل چهارم قانون اساسی، در هر زمان که مقتضی باشد توسط اکثریت فقهای شورای نگهبان انجام می‌یابد و تابع مدت‌های مذکور در اصل نود و چهارم قانون اساسی نمی‌باشد. سؤال‌های فقهی دیوان عدالت اداری و قضات درباره مغایرت قوانین و مقررات با شرع حسب مورد از طریق رئیس دیوان و رئیس قوه قضاییه به شورای نگهبان ارسال می‌شود.

ماده ۲۰- نظرهای تفسیری شورای نگهبان به مرجع درخواست‌کننده تفسیر و رئیس‌جمهور اعلام می‌گردد و برای روزنامه رسمی ‌و رسانه‌های همگانی فرستاده می‌شود.

ماده ۲۱- در موارد مغایرت قوانین با شرع موضوع ماده (۱۹) نظر اکثریت فقهای شورای نگهبان به رییس جمهور اعلام می‌شود تا از طرف وی اقدام لازم به عمل آید.

ماده ۲۲- تشخیص اینکه مورد سؤال از مصادیق تفسیر است با اکثریت شورای نگهبان است.

فصل چهارم- دبیر و قائم‌مقام و سخنگوی شورای نگهبان و وظائف آنان

ماده ۲۳- شورای نگهبان دارای یک دبیر و یک قائم‌مقام از اعضاء شورای نگهبان و یک سخنگو (از اعضاء و یا خارج از اعضاء) خواهد بود که برای مدت یکسال انتخاب می‌گردند.

ماده ۲۴- انتخاب دبیر و قائم مقام و سخنگو با اکثریت مطلق و رأی مخفی است و اگر بار اول اکثریت مطلق حاصل نگردید بین دو نفر که حائز اکثریت بوده‌اند انتخابات تجدید می‌شود و این بار اکثریت نسبی کافی است و در صورت تساوی آراء بیش از دو نفر در دور اول، دو نفر با قرعه برای بار دوم انتخاب می‌شوند و در صورت تساوی آراء در این دور قرعه حاکم خواهد بود.

تبصره- هرگاه هیچ یک از دبیر شورا و قائم‌مقام او از فقهاء انتخاب نشوند برای اداراه جلسه خاص فقهاء یکی از آنان برای یکسال به طریق فوق انتخاب می‌شوند.

ماده ۲۵- شورای نگهبان برای تهیه صورت‌جلسات و ثبت و ضبط مذاکرات یک نفر از خارج اعضاء با پیشنهاد دبیر انتخاب می‌نماید و حتی‌الامکان ایشان مسئولیت دفتر شورای نگهبان را نیز به عهده خواهد داشت.

ماده ۲۶- سخنگو مواضع و نظرات شورا را منعکس خواهد نمود. در صورتی ‌که شورا نشر مطلبی را صلاح نداند سخنگو از اعلام آن خودداری می‌نماید.

ماده ۲۷- در صورت فوت یا استعفاء هریک از دبیر، قائم‌مقام و سخنگوی شورا، انتخاب هریک از آنان در اولین جلسه برای بقیه مدت به عمل خواهد آمد.

تبصره ۱- انتخاب مجدد شخص مستعفی در صورت تمایل او بلامانع است.

تبصره ۲- بیماری و ناتوانی دبیر و قائم‌مقام و سخنگو بیش از ۲ ماه با تشخیص شورا از موجبات انتخاب مجدد است.

ماده ۲۸- شورای نگهبان، هیأتی مرکب از دبیر و سخنگو و یک تن از اعضاء شورا به عنوان مشاوران اطلاع‌رسانی خواهد داشت. سخنگوی شورای نگهبان کلیه امور اطلاع رسانی مربوط به وظائف و اختیارات شورا را بر عهده دارد و با توجه به نظرات شورا و مشورت با مشاوران اطلاع رسانی، سیاست و خط‌مشی مربوط به اطلاع‌رسانی را تعیین خواهد کرد و نیز جلسات منظمی ‌برای مشاوره در امور جاری با مشاوران خواهد داشت.

ماده ۳۰- روابط عمومی‌ شورای نگهبان در بخش اطلاع‌رسانی زیر نظر سخنگو انجام وظیفه می‌نماید.

ماده ۳۱- مصوبات و تصمیمات شورای نگهبان از طریق دبیر یا قائم‌مقام به مراجع ذیربط اعلام خواهد شد.

ماده ۳۲- کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی‌ در اولین فرصت و سؤالاتی که پاسخ به آن‌ها در صلاحیت شورا است پس از وصول و با دستور دبیر توسط دفتر شورای نگهبان در اختیار اعضاء قرار می‌گیرد.

ماده ۳۳- مصوبات و مشروح مذاکرات شورای نگهبان توسط دفتر شورا تکثیر و در اختیار اعضاء قرار می‌گیرد.

تبصره‌- مشروح‌ مذاکرات‌ مربوط‌ به‌ بررسی‌ صلاحیت‌ نامزدهای‌ انتخابات‌ به‌ لحاظ‌ رعایت‌ حیثیت‌ افراد محرمانه‌ تلقی‌ شده‌ و انتشار آن‌ منوط‌ به‌ دستور دبیر می‌باشد.

ماده ۳۴- تشکیل و اداره جلسات شورا و حفظ نظم در مذاکرات و اجرای آیین‌نامه به عهده دبیر یا قائم‌مقام است.

ماده ۳۵- دستور جلسات شورای نگهبان جز در موارد فوری، حداقل ۲۴ ساعت قبل از تشکیل جلسه توسط دبیر به اعضاء اعلام می‌گردد.

ماده ۳۶- کفایت مذاکرات با پیشنهاد یکی از اعضاء مطرح و نسبت به آن رأی‌گیری به عمل می‌آید.

ماده ۳۷- کلیه مذاکرات جلسات رسمی ‌شورا ثبت و ضبط می‌شود.

ماده ۳۸- منشی جلسه، مصوبات شورا و نتیجه رأی‌گیری را با ذکر نام موافق و مخالف در صورت‌جلسه قید نموده و به امضای حاضران می‌رساند.

کلیه مذاکرات روی نوار ضبط و سپس پیاده و حداکثر ظرف پنج روز در اختیار اعضاء قرار می‌گیرد.

ماده ۳۹- نتیجه مذاکرات و نظرات موافق و مخالف و استدلال‌ها از مشروح مذاکرات استخراج و زیر نظر شورای تحقیق به صورت علمی ‌و فنی و تنقیح و تدوین و منتشر می‌شود.

فصل پنجم- تعطیلات و مرخصی‌ها

ماده ۴۰- اعضاء شورا می‌توانند از یک ماه مرخصی استحقاقی در سال استفاده نمایند و با اجازه دبیر استفاده از این مرخصی به‌صورت متوالی و با فاصله بلامانع است ولی بدون تصویب شورا نباید به بیش از دو نفر همزمان مرخصی داد.

تبصره- در صورتی‌که عضوی نیاز مبرم به مرخصی بیش از مدت مذکور داشته باشد باید به تصویب شورا برسد.

زمان اجرای این آیین‌نامه از ۱/ ۴/ ۱۳۷۹ خواهد بود و آیین‌نامه قبلی لغو می‌گردد.

آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان مشتمل بر ۴۰ ماده و ۶ تبصره در جلسه رسمی ‌مورخ ۲۲/ ۴/ ۱۳۷۹ با حضور اعضاء به تصویب رسیده است.[۲]

[۱-] از آئین‌نامه داخلی پیشین شورای نگهبان (مصوب ۱۷/ ۵/ ۱۳۶۲ شورای نگهبان):

ماده ۱۶- در مورد سؤالات مشورتی در صورتی‌ که به صورت کتبی و از ناحیه یکی از مقامات مذکور در ماده (۱۲) باشد اقدام به جواب خواهد شد.

تبصره- اقدام به پاسخ سؤالات مشورتی نهادها و وزارتخانه‌ها و دیگر مقامات بسته به تصمیم شورا است.

[۲-] آئین‌نامه داخلی پیشین شورای نگهبان در تاریخ ۱۷/ ۵/ ۱۳۶۲ به تصویب این شورا رسیده بود و پیش از آن نیز آئین‌نامه‌ی مصوب سال ۱۳۵۹ حاکم بوده است.

ماده ۱- شورای نگهبان با رعایت مقررات این آئین‌نامه اطلاعات مربوط به تصمیمات، اقدامات، مواضع و سایر اموری که لازم تشخیص دهد از طریق سخنگو به اطلاع عموم خواهد رساند.

ماده ۲- اطلاعات باید به نحو مناسب، دقیق و روشن در اختیار مردم و رسانه‌ها قرار گیرد.

ماده ۳- در صورتی که شورا نشر مطلبی را به مصلحت نداند، سخنگو از اعلام آن خودداری می‌کند.

ماده ۴- اطلاعات با توجه به ماهیت وظایف شورای نگهبان باید اصولاً ناظر به تصمیمات قطعی و قابل ترتیب اثر قانونی یا تبیین وظایف قانونی شورا باشد. انعکاس مقدمات و مذاکرات غیرقطعی، جزئیات رأی‌گیری و نظرات و تمایلات شخصی اعضاء، ارزیابی از تصمیمات آینده شورا و پیش‌بینی اقدامات یا تصمیمات به صورت خاص و جزئی در حیطه تکلیف اطلاع‌رسانی قرار نمی‌گیرد.

ماده ۵- در جریان اطلاع‌رسانی رعایت معیارهای شرعی و اخلاقی، احترام، ادب، حساسیت‌های مخاطبان، شأن و حقوق اشخاص و گروه‌ها ضرورت دارد.

ماده ۶- به منظور تضمین کارآیی و اتقان بیشتر، هیأتی سه نفره مرکب از دبیر و دو نفر از اعضای شورای نگهبان به انتخاب شورا جهت تبادل نظر در کیفیت اطلاع‌رسانی و ارزیابی اطلاع‌رسانی‌های انجام شده تشکیل می‌شود، سخنگو نظرات این هیأت را رعایت خواهد کرد.

ماده ۷- شورا از بین اعضاء یک نفر را به عنوان سخنگو انتخاب می‌کند. در صورت عدم وجود داوطلب یا عدم احراز نصاب قانونی، انتخاب سخنگو از میان اشخاص غیرعضو بلامانع است.

ماده ۸- به منظور انجام وظایف محوله، هیأت مذکور در ماده (۶) جلسات منظمی هر ماه یکبار با حضور سخنگو تشکیل می‌دهد.

ماده ۹- هیأت مذکور در ماده (۶)، بر محتویات پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان نیز نظارت خواهد داشت و توصیه‌های لازم جهت تعیین محتوا یا شکل ارائه اطلاعات ارائه می‌کند. مسئول پایگاه اطلاع‌رسانی مکلف است زمینه‌های عمل به این توصیه‌ها را فراهم نماید.

ماده ۱۰- هیأت اطلاع‌رسانی با استفاده از نظر سنجی‌های علمی و بررسی تحلیلی رسانه‌ها، گزارش‌های منظمی از حساسیت‌های اجتماعی و رسانه‌ای تهیه و در اختیار اعضای شورای نگهبان قرار خواهد داد. انجام این وظیفه می‌تواند از طریق مراکز علمی و قانونی دیگر صورت بگیرد.

ماده ۱۱- به منظور ایفای وظیفه سخنگویی، لازم است سخنگو از اقدامات و تصمیمات شورا و سازمان اداری آن مطلع گردد. در صورتی که سخنگو عضو شورا نباشد حسب مورد از طریق حضور در تمام یا برخی جلسات یا ملاحظه گزارش اقدامات در جریان امور قرار خواهد گرفت.

ماده ۱۲- دبیر شورا یا هیأت اطلاع‌رسانی می‌توانند در مقاطع مهم همچون ایام انتخابات هرگونه اطلاع‌رسانی از سوی سخنگو را به تشکیل جلسه قبلی هیأت اطلاع‌رسانی به منظور تبیین محتوا و شکل اطلاعات قابل ارائه، منوط نمایند.

آئین‌نامه فوق مشتمل بر دوازده ماده در تاریخ ۱۷/ ۷/ ۱۳۹۲ به تصویب شورای نگهبان رسید.