آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی؛ بررسی مفهوم «صلاحیت»

موضوع صلاحیت از مسائل مهم در حقوقی عمومی است؛ هرچند اصل بر عدم دارا بودن صلاحیت مقامات و نهادها در حوزه عمومی می‏باشد. اصل صلاحیت با حاکمیت قانون ارتباط تنگاتنگی دارد و ازآنجاکه اصل بر عدم صلاحیت است، صرفاً مواردی از صلاحیت که قانون برای مقام یا نهادی به رسمیت شناخته، موردپذیرش خواهد بود. مبنای صلاحی در حقوق اسلامی نیز از ولایت الهی نشأت‌گرفته و صرفاً کسانی که از جانب خداوند مأذون هستند حق اعمال ولایت دارند. صلاحیت در مهم‌ترین دسته‌بندی به صلاحیت تکلیفی و اختیاری تقسیم می‏شود، وظایفی که به‌موجب صلاحیت تکلیفی بر عهده مقامات و نهادها گذاشته می‏شود باید عیناً مطابق دستورالعمل قانون انجام شود، اما در صلاحیت‏های تخییری یا گزینشی مقام اداری حق انتخاب دارد و می‏تواند بین چند گزینه بهترین را انتخاب کند؛ هرچند موظف است نفع عمومی را در اخذ تصمیم لحاظ کند. قابل‌ذکر است در نظام حقوقی ایران نهادهایی برای نظارت بر رعایت اصل صلاحیت وجود دارند که به‌انحاءمختلف این وظیفه را انجام می‏دهند؛ شورای نگهبان، دیوان عدالت اداری و سازمان بازرسی کل کشور ازجمله این نهادها هستند.

واژگان کلیدی: صلاحیت، اختیار، حاکمیت قانون، ولایت الهی، صلاحیت تخییری، صلاحیت تکلیفی