آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی؛ بررسی مفهوم «حکم شرعی»

حکم شرعی مجموعه‌‏ای از بایدها و نبایدهایی است که شارعِ مقدس برای بندگان وضع نموده تا از این طریق، طی مسیر عبودیت برای عباد الله میسر گردد. حکم شرعی اقسام گوناگونی دارد که به همین منظور در دسته بندی‏های مختلف وجوه گوناگون آن مشخص می‏گردد. البته وجود خطاب شارع به مکلفین با اَنحاء مختلف، نقطه‏‌ی اشتراک تمامیِ این احکام شرعی است. در این میان یکی از انواع حکم شرعی که از آن با عنوان حکم حکومتی یاد می شود، اهمیت به سزایی در هدایت جامعه برمبنای شرع مقدس دارد. حکم حکومتی به‌عنوان گره گشای مشکلات و معضلات جامعه ی اسلامی با وضع قوانین و مقررات لازم الاجراء در مسیر تحقق اهداف شریعت مقدس، توسط حاکم اسلامی صادر می گردد. تبیین ارتباط حکم حکومتی با حکم اولیه و حکم ثانویه بر اساس تعریفِ ماهیت حکم حکومتی متفاوت است. چراکه گاه حکم حکومتی در طول حکم اولی و حکم ثانوی واقع می‏شود و گاه هم‌عرض این دو حکم قرار می‏گیرد. لزوم صدور احکام شرعی و وجوب اطاعت مولا در آن، با دلایل عقلی و نقلی ثابت است. در نظام جمهوری اسلامی ایران ابتنای قوانین بر احکام شرع مقدس اسلام ضرورت داشته و در اصول مختلف قانون اساسی بدان اشاره شده است. فقهای شورای نگهبان به‌عنوان مهم‏ترین سازوکار موجود در نظام حقوقی ایران در جهت صیانت شرع مقدس در سیستم قانون‌گذاری، به بررسی عدم مغایرت قوانین با احکام شرع می پردازند.  

واژگان کلیدی: حکم شرعی، حکم اولیه، حکم ثانویه، حکم حکومتی، شارع، حق مولویت، اطاعت، عقل، قوانینِ نظام اسلامی، شورای نگهبان