سلسله مراتب قوانین در نظام جمهوری اسلامی ایران

تصور بقای جامعه‌ای بدون نظم حقوقی به معنای تحمیل مجموعه قواعدی بر اعضای جامعه، ممکن نیست. این نظم حقوقی، دو ویژگی عمده دارد که ویژگی­های دیگر حول محور آنها عنوان می‌شوند؛ این دو ویژگی عبارتند از انسجام و سلسله مراتب. ویژگی سلسله مراتب در رابطه با نظم حقوقی، موجب سازماندهی قواعد در جامعه می‌شود. بدین صورت که به وسیله رتبه­ بندی میان قواعد حقوقی، قواعد فراتر که از اهمیت بیشتری برخوردارند، مشخص می­شوند و به همین سبب، قواعد فروتر ملزم به رعایت و تبعیت از آنها می­باشند.

بر این اساس، سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه سلسله مراتب میان قوانین در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران چگونه صورت­بندی می­شود؟ برای دستیابی به پاسخ این پرسش،‌ به کمک روش تحقیق اکتشافی – تحلیلی، معنای «قانون» در ادبیات حقوقی، مراجع قانونگذار و اقسام قوانین، مفهوم سلسله مراتب قوانین و معیار رتبه‌بندی قواعد در آن به عنوان مقدمات تحلیل این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت هر دو معیار شکلی و ماهوی در تعیین سلسله مراتب، دخیل دانسته شده و سپس به تحلیل جایگاه قواعد مختلف در سلسله مراتب حاکم بر قوانین در نظام جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است و بر اساس آن مصوبات برخی از مراجع بالاتر از سایر مراجع و برخی دیگر، هم عرض یکدیگر تشخیص داده شده است.

 
واژگان کلیدی: قانون، قاعده حقوقی، مراجع قانونگذار، سلسله مراتب، نظام حقوق اساسی، جمهوری اسلامی ایران