شورای نگهبان و رویه سابق؛ از انقیاد تا تحول‌پذیری
پژوهشکده شورای نگهبان به‌عنوان بازوی پژوهشی این شورا، با هدف تحلیل ابعاد مختلف نظرات شاخص شورای نگهبان و نیز کشف ظرفیت‌های این شورا در تحول و تکامل نظام حقوقی و آسیب‌شناسی مسائل مهم و تأثیرگذار آن از خلال بازخوانی این نظرات و با بهره‌گیری از تجارب بررسی و نقد نظرات نهادهای دادرس اساسی در سایر کشورها، طرح پژوهشی «بازخوانی تحلیلی نظرات شاخص شورای نگهبان» را در قالب سلسله نشست‌هایی طراحی کرد که دستاوردهای آن هم‌اکنون پیش روی اندیشمندان و پژوهشگران قرار دارد. منظور از «نظرات شاخص» در این طرح، آن دسته از نظراتی است که بر نظام حقوقی تأثیری ویژه داشته‌اند؛ یا تحولی بنیادین در نظام حقوقی را رقم زده‌اند، یا شکل‌گیری رویه‌ای نوین را سبب شده‌اند و یا رویکردی خلاف رویکردهای مشهور را در پیش گرفته‌اند.
نهمین گزارش از سلسله جلسات بررسی نظرات شاخص شورای نگهبان که تحقیق و تنظیم آن توسط وحید حیدری انجام شده است به جلسه برگزارشده درباره اظهار نظر شماره ۵۱۷۲ /۱۰۲/۹۴ مورخ ۱۳/۱۱/۱۳۹۴ پیرامون «طرح سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی عالی کشور» مصوب ۲۰ /۱۰/۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی، با موضوع «شورای نگهبان و رویه سابق؛ از انقیاد تا تحول‌پذیری»، اختصاص دارد.
تلاقی مواردی که شورای نگهبان در بررسی طرح و لایحه مصوب مجلس شورای اسلامی یا استعلام شرعی دیوان عدالت اداری، خود را پای‌بند به نظر یا رویه سابق دانسته با مواردی که این شورا باوجود شباهت مصوبه مورد نظارت با موضوعات نظارت شده پیشین، اظهارنظری خلاف رویه خود کرده است، موجب توجه به امکان أخذ رویه در رابطه با نظرات این نهاد شده است.
براساس این گزارش مباحث مطرح شده در جلسه، ذیل سه محور بیان شده‌اند؛ در محور اول به پرسش‌هایی در خصوص چیستی، ضرورت و اهداف رویه‌گیری از آراء و نظرات شورای نگهبان پرداخته شده است، در محور دوم نکات مربوط به ضوابط تشکیل و تغییر رویه شورای نگهبان مطرح شده و واپسین محور نیز به بحث امکان‌سنجی الزام مجلس شورای اسلامی و دیوان عدالت اداری به پیروی از رویه شورای نگهبان اختصاص یافته است.
در پایان ذکر این نکته لازم است که این گزارش، حاصل جمع‌بندی نظرات اعضای حاضر در جلسه است و بیانگر نظر پژوهشکده شورای نگهبان نیست و پژوهشکده شورای نگهبان با انتشار این گزارش‌ها، تجربه این طرح پژوهشی مبتکرانه را با صاحب‌نظران عرصه حقوق عمومی به اشتراک می‌گذارد.