اصل شاملیت یا تفصیلی بودن؛ ابهامات و چالش‌ها
پژوهشکده شورای نگهبان به‌عنوان بازوی پژوهشی این شورا، با هدف تحلیل ابعاد مختلف نظرات شاخص شورای نگهبان و نیز کشف ظرفیت‌های این شورا در تحول و تکامل نظام حقوقی و آسیب‌شناسی مسائل مهم و تأثیرگذار آن از خلال بازخوانی این نظرات و با بهره‌گیری از تجارب بررسی و نقد نظرات نهادهای دادرس اساسی در سایر کشورها، طرح پژوهشی «بازخوانی تحلیلی نظرات شاخص شورای نگهبان» را در قالب سلسله نشست‌هایی طراحی کرد که دستاوردهای آن هم‌اکنون پیش روی اندیشمندان و پژوهشگران قرار دارد. منظور از «نظرات شاخص» در این طرح، آن دسته از نظراتی است که بر نظام حقوقی تأثیری ویژه داشته‌اند؛ یا تحولی بنیادین در نظام حقوقی را رقم زده‌اند، یا شکل‌گیری رویه‌ای نوین را سبب شده‌اند و یا رویکردی خلاف رویکردهای مشهور را در پیش گرفته‌اند.
دومین جلسه از سلسله جلسات طرح پژوهشی «بازخوانی تحلیلی نظرات شاخص شورای نگهبان» به بررسی نظر شماره ۱۰۸۹۵ مورخ ۲۹/۱۲/۱۳۶۲ شورای نگهبان درباره لایحه بودجه سال ۱۳۶۳ مصوب ۲۵/۱۲/۱۳۶۲ مجلس شورای اسلامی که از جهات مختلف می‌تواند نظر شاخص نامیده شود اختصاص یافت. شورای نگهبان در این اظهار نظر خود، اصل شاملیت یا تفصیلی بودن بودجه را مبتنی بر اصول متعدد قانون اساسی، از جمله ویژگی‌های ذاتی بودجه دانسته است و بر لزوم تصویب بودجه تفصیلی در مجلس شورای اسلامی تاکید کرده است.
در این جلسه، اظهارنظر شورای نگهبان در چهار محور «مفهوم و ضرورت اصل شاملیت»، «اصل شاملیت و نسبت آن با مفهوم بودجه»، «محدوده اصل شاملیت و مرجع تشخیص آن» و «اعمال اصل شاملیت در بودجه شرکت‌های دولتی» بررسی و درباره موضوعاتی بحث شده است که عبارتند از اصل شاملیت بودجه از نگاه اصول قانون اساسی؛ محدوده اعمال اصل شاملیت در بودجه و مرجع تشخیص این محدوده؛ وضعیت شرکت‌های دولتی- که شرایطی متفاوت از سایر مؤسسات دولتی دارند- از لحاظ شمول این اصل و نهایتا اینکه آیا اصل شاملیت از اصول ذاتی بودجه است یا از جمله اصولی است که بر حسب نظام بودجه‌ریزی هر کشور جنبه ذاتی یا عرضی پیدا می‌کند؟
در پایان ذکر این نکته لازم است که این گزارش، حاصل جمع‌بندی نظرات اعضای حاضر در جلسه است و بیانگر نظر پژوهشکده شورای نگهبان نیست و پژوهشکده شورای نگهبان با انتشار این گزارش‌ها، تجربه این طرح پژوهشی مبتکرانه را با صاحب‌نظران عرصه حقوق عمومی به اشتراک می‌گذارد و از آنها دعوت می‌کند با بیان نواقص موجود، به ارتقای کیفی این طرح کمک کنند.
اصل شاملیت یا تفصیلی بودن؛ ابهامات و چالش‌ها