خلیج فارس؛نامی به بلندای تاریخ
نام «خلیج فارس» در تمامی نقشه‌های رسمی جغرافیایی منتشر شده تا به امروز و در بیشتر معاهدات و دادرسی‌های بین‌المللی، بر این پهنه آبی حدوداً ۶۰۰ مایلی(۹۰۰ کیلومتری) در میان شبه‌جزیره عربستان و ايران نقش بسته است که به عقیده مورخان قدمتی را از هزاره سوم و از زمان فرمانروایی سومریان در بین‌النهرین پشت‌سر گذارده است.
اولین باری که نام «خلیج فارس» در یک منبع مکتوب به‌کار برده شد حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح توسط هکاتئوس_ پژوهشگر و جغرافیدان یونانی_ گزارش شده است و بعد آن به تدریج این عنوان به طور جهان‌شمولی مورد استفاده قرار گرفت و بر اولین تصاویر نقشه‌برداری شده کشورهای اروپایی نقش بسته شد تا جایی که در چاپ ۲۰۰۹ کتاب آسوشیتدپرس، از «خلیج فارس» به عنوان قدیمی و کهن‌ترین نام برای آب‌های واقع در سواحل جنوبی ایران یاد گردیده است.
به همین رو نام «خليج فارس» اصیل و کهن‌ترین نامي است که از دیرینه‌ترین منابع تاریخی برجاي مانده است و از سده‌هاي پيش از ميلاد با نام سرزمين ملت ايران گره خورده است. لذا حتی به اذعان نویسندگان حقوق بین‌الملل دانشگاه کوئین مری لندن، اصرار ایران بر استفاده از این نام کاملاً مستدل می‌باشد و عدم انعطاف‌پذیری سرسختانه دولت جمهوری اسلامی ایران در این موضوع قابل درک بوده است.
اما آغاز جعل نام «خلیج فارس» به دهه ۱۹۶۰ میلادی و همزمان با ظهور ناسیونالیسم عربی بازمی‌گردد که از سوي برخي افراطيون ملي‌گراي عربي و فارغ از هرگونه اتکا به منابع علمی و استناد به شواهد معتبر تاریخی، بر این آبراهه کهن نسبت داده شد تا بر هویت خدشه‌ناپذیر «خلیج فارس» سرپوشی گذارده باشند.
به دنبال این انفاق سایر دولت‌های همسو و نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای با استعمال عناوین جعلی «خلیج فارس» جرقه مناقشات بحث‌برانگیزی را رقم زدند که با پاسخ‌های رسمی و غیر رسمی دولت ایران مواجه شد.
به همین منظور جمهوری اسلامی ایران تنها استعمال نام «خلیج فارس» را واجد اعتبار حقوقی قلمداد می‌کند و هر عنوان مجعول دیگری را به رسمیت نخواهد شناخت. موضوعی که با اعلامیه دولت ایران در ممنوعیت به‌کارگیری عناوین مجعول دیگر در نمایشگر هواپیماهای خارجی حکایت از عزم راسخ جمهوری اسلامی ایران در تثبیت رویه و موضع خود نزد تابعان جامعه بین‌المللی داشت. در اعلامیه ایران مورخ ۲۳ فوریه ۲۰۱۰ به شرکت‌هاى هواپیمایى کشورهاى جنوب «خلیج فارس» که به ایران سفر مى‌کنند هشدار داده شد تا از نام «خلیج فارس» بر روى نمایشگرهاى خود استفاده کنند؛ و در غیر این صورت به مدت یک ماه از ورود به حریم هوایى جمهوری اسلامی ایران ممنوع و در مراتب بعدی، هواپیما در ایران زمین‌گیر و مجوز پرواز به خاک ایران لغو خواهد گردید. یا همچنین در ۱۷ مه ۲۰۱۲، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای شرکت گوگل را در صورت عدم استفاده از عبارت «خلیج فارس» در نقشه‌های خود، تهدید به پیگرد قانونی کرد تا جایی که این شرکت وادار به استفاده از عبارت «خلیج فارس» در نسخه‌های بعدی نقشه خود شد.
واکنش‌های رسمی ایران حتی در مجامع دیپلماتیک مبین مخالفت کشور در محکومیت استفاده از عناوین ساختگی دیگر راجع به نام «خلیج فارس» بوده است که زمان ایراد آن بعضاً به تاریخ قبل از انقلاب اسلامی نیز بازمی‌گردد. به عنوان مثال اظهارات نماینده ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد در نوامبر ۱۹۷۱ راجع به موضوع حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه( ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک) به وضوح دلالت بر تأکید و مداومت ملت ایران در تثبیت نام «خلیج فارس» داشته است.
نماینده ایران در شورای امنیت استفاده از عناوین ساختگی درباره «خلیج فارس» را تلاش تعمدانه کشورهای عربی در ارائه نادرست از واقعیتی تاریخی اذعان کرد که نامیدن این آبراه بین‌المللی به هر عنوان دیگر جز «خلیج فارس» توسط کشورهای عربی نمونه تحریف حقایق اساسی یک ملت خواهد بود.[۱]
بر این اساس ثبت مخالفت و اعتراض دائم ایران در قالب ادعا و ادعای متقابل[۲] در نزد ارکان جامعه بین‌الملل منشأ هرگونه اطلاق عناوین جعلی بر پهنه آبی «خلیج فارس» را ساقط خواهد ساخت و به‌کارگیری سایر عناوین را فاقد وجاهت و منزلت حقوقی می‌گرداند. در واقع هدف دولت ایران از تنظیم و ابلاغ چنین اعتراضاتی در صحن مجامع بین‌المللی، در وهله نخست مضمحل ساختن هرگونه رضایت ضمنی به تحریف نام «خلیج فارس» می‌باشد تا از به رسمیت شناختن هرگونه آثار حقوقی ناشی از جعل این عنوان جلوگیری به عمل آورد و از نفوذ ادعای مزبور بکاهد.
نتیجتاً اقدامات ایران در تثبیت و احراز نام «خلیج فارس» آثار حقوقی متعددی را در سطح بین‌الملل برجای گذاشته است که طبق اعلام گروه متخصصین سازمان ملل متحد برای اسامی جغرافیایی که در اجرای قطعنامه ۷۱۵ شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد مورخ ۲۳ آوریل ۱۹۵۹ تشکیل شد، «خلیج فارس» به عنوان تنها نام حقیقی این آبراه بین‌المللی لقب گرفت. متعاقب آن در بیست و سومین جلسه کارگروه سازمان ملل متحد برای اسامی جغرافیایی که به بررسی اعتبار تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام «خلیج فارس» اختصاص داشت اذعان بر آن شد که حتی چنانچه نامی برای این پهنه دریایی توسط جغرافی‌دانان در اعصار گذشته انتخاب نمی‌شد، بدون شک بهترین نام برای آن، همان «خلیج فارس» می‌بود؛ چراکه ایران بزرگ‌ترین کشور مجاور این آب با طولانی‌ترین مرز ساحلی و بیش‌ترین جمعیت انسانی در میان کشورهای ساحلی است.[۳]
به همین رو عبارت «خلیج فارس» به تصریح دفتر حقوق دریاهای سازمان ملل متحد و دبیرخانه سازمان ملل تنها نام جغرافیایی این آبراه تاریخی است[۴] که تحریف آن به سایر عناوین ضمن دربرداشتن پیامدی قانونی برای جاعلان، واکنش رسمی متقابل را به همراه خواهد داشت. در هشتمین اجلاس سازمان ملل متحد در مورد استانداردسازی اسامی جغرافیایی، نام «خلیج فارس» بر هر عنوان مجعول دیگری تفوق یافت تا استعمال القاب ساختگی دیگر به استناد بند ۳ ماده ۱۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی(مبنی بر احترام به حقوق(مکتسبه دولت‌ها) در موارد اشاعه اسامی جغرافیایی) نامشروع تلقی گردد.[۵]
[۱] Security Council Official Records, ۲۶th year, ۱۶۱۰th Meeting, December ۹, ۱۹۷۱, un Doc. S/ PV,۱۶۱۰, ۱۷.
[۲] Claim and Counterclaim
[۳] United Nations, Group of Experts on Geographical Names, Twenty-third Session, Vienna, ۲۸ March – ۴ April ۲۰۰۶, No. ۶۱, p. ۱
[۴] See United Nations Secretariat Editorial Directive, ST/CS/SER.A/۲۹/ Add,۲, (August ۱۸, ۱۹۹۴) and United Nations Secretariat Editorial Directive, ST/CS/SER.A/۲۹/Rev.۱ (May ۱۴, ۱۹۹۹).
[۵] Eighth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names, Berlin, ۲۷ August-۵ September ۲۰۰۲, Chapter ۸, p. ۸۳-۹۳